Điều Trị Ung Thư Bằng Nội Tiết

Điều Trị Ung Thư Bằng Nội Tiết

Phương pháp điều trị ung thư bằng nội tiết là một trong những chỉ định điều trị ung thư mới, tác động đến hoạt động của nội tiết với mục đích làm cho khối u ngừng phát triển. Phương pháp điều trị ung thư bằng nội tiết được chỉ định điều trị ung thư vú, ung thư nội mạc tử cung hay ung thư tiền liệt tuyến.

ĐIỀU TRỊ UNG THƯ BẰNG NỘI TIẾT LÀ GÌ?

Một số loại ung thư bị ảnh hưởng bởi nội tiết tố của cơ thể, khi lượng nội tiết tố này tăng trong máu, các loại ung thư đó sẽ phát triển. Dùng loại thuốc làm cản trở hoạt động của nội tiết tố này sẽ làm khối u ngừng phát triển. Đó là cơ chế của loại thuốc kháng nội tiết đã được sử dụng nhiều năm qua để chống ung thư.

Các loại ung thư chịu ảnh hưởng của nội tiết tố là ung thư vú, ung thư nội mạc tử cung, ung thư tiền liệt tuyến.

Ung thư vú và estrogen
Estrogen là những chất có nhiệm vụ duy trì ngoại hình nữ tính của phụ nữ: ngực, mông phát triển hơn nam giới; ngoài ra chúng còn giúp phát triển cơ quan sinh dục của phụ nữ.

Estrogen là tên gọi chung của một nhóm gồm hai chất: estron, estradiol. Hai chất này được buồng trứng sản xuất ra, tiết vào trong máu rồi đi khắp cơ thể để tác động đến một số cơ quan trong đó chính yếu lên hai cơ quan sinh dục là vú và tử cung. Ngoài ra estrogen còn tác động lên não, tim, gan, xương.

Sở dĩ estrogen chỉ tác động đến các cơ quan nói trên là vì chỉ có những tế bào của các cơ quan ấy mới có nơi tiếp nhận estrogen. Nơi tiếp nhận này y học gọi là thụ thể estrogen. Các cơ quan khác không có thụ thể này nên không bị ảnh hưởng bởi estrogen.

Thụ thể estrogen nằm trong nhân tế bào, dọc theo chuỗi DNA. Khi thụ thể estrogen bị kích thích, tế bào sẽ sản sinh ra các chất làm thay đổi hoạt động của các tế bào.

Ví dụ: Tế bào gan khi bị estrogen kích thích sẽ tạo ra cholesterol. Khi có thai, lượng estrogen tăng cao, các tế bào của tuyến sữa của vú khi bị estrogen kích thích nhiều sẽ tăng sinh thêm nhiều tế bào chuẩn bị cho sự tạo sữa sau khi sinh.

Estrogen kích thích tế bào ung thư của vú tăng sinh nhiều hơn. Tuy nghiên, không phải tế bào ung thư vú nào cũng có thụ thể estrogen nên không phải bệnh nhân ung thư vú nào cũng có khối u bị estrogen kích thích phát triển. Các thầy thuốc lấy khối u của bệnh nhân làm xét nghiệm để biết có thụ thể estrogen hay không, từ đó có cách điều trị thích hợp.

Như vậy, nếu một loại thuốc cản trở hoạt động của estrogen thì ung thư vú sẽ ngừng phát triển, nhưng chỉ đối với những khối u có chứa nhứng tế bào có thụ thể estrogen mà thôi. Khi đến bệnh viện, bệnh nhân bị ung thư vú đều được xét nghiệm xem khối u đó có thụ thể estrogen hay không. Nếu để ý ta sẽ thấy kết quả xét nghiệm thường có chữ viết tắt như sau: ER (+), ER (++), ER (+++), ER viết tắt của tiếng Anh là estrogen receptor nghĩa là thụ thể estrogen. Dấu cộng là dương dính có nghĩa là có thụ thể estrogen trong khối bướu, càng nhiều dấu cộng thì thụ thể estrogen càng nhiều.

CÁC LOẠI THUỐC ĐIỀU TRỊ UNG THƯ BẰNG NỘI TIẾT

Có nhiều loại thuốc, cơ chế chung là cản trở hoạt động của estrogen tại tế bào ung thư vú nhưng cách cản trở thì khác nhau.

• Tamoxifen:
Ở bệnh nhân ung thư vú, estrogen được tiết ra bởi buồng trứng hoặc tuyến thượng thận sẽ lưu hành trong máu đi khắp nơi trong cơ thể. Tại khối ung thư vú, estrogen sẽ gắn kết vào tế bào ung thư tại thụ thể estrogen của tế bào này làm kích thích tế bào ung thư phát triển.

Thuốc tamoxifen cũng gắn kết vào thụ thể estrogen nhưng lại không kích thích tế bào ung thư phát triển và vì vậy tamoxifen trở nên một “đối thủ cạnh tranh” của estrogen và làm cho estrogen không có cơ hội kích thích ung thư vú phát triển.

• Thuốc ức chế aromatase:
Thuốc này cản trở việc sản xuất estrogen của cơ thể. Như đã biết, estrogen được sản xuất chủ yếu từ buồng trứng, ngoài ra nó còn được sản xuất từ các cơ quan khác như tuyến trên thận. Thuốc này không cản trở sự sản xuất estrogen tại cơ quan khác như thượng thận.

Phụ nữ đã mãn kinh, buồn trứng giảm khả năng tạo ra estrogen nên loại thuốc này được dùng để điều trị ung thư vú ở phụ nữ đã mãn kinh.

Các thuốc thuộc nhóm này gồm: anastrazol, exemestan, letrozol.

Ung thư tiền liệt tuyến và androgen
Tiền liệt tuyến là một tuyến nhỏ chỉ có ở nam giới, bao quanh đường tiểu (niệu đạo), dưới bang quang.

Androgen là một nhóm các nội tiết tố của nam giới gồm: testoserron dihydrotestosteron (DHT)… Những nội tiết tố này giúp hình thành nam tính: tạo tinh trùng, phát triển cơ bắp.

Androgen được tạo ra chủ yếu từ tinh hoàn, một phần nhỏ cũng được tuyến trên thận tạo ra.

Sau khi được tạo ra từ tinh hoàn, androgen được đưa vào máu để đi khắp nơi trong cơ thể. Tế bào ung thư của tiền liệt tuyến có thụ thể androgen nên androgen gắn kết tại đó.

Sau khi gắn kết chúng sẽ kích thích bộ gen của tế bào ung thư hoạt động để tạo ra các protein đặc biệt. Các protein đặc biệt này giúp tế bào ung thư sinh sản, phát triển nhanh.

Như trên đã nói, androgen được tạo thành từ hai tinh hoàn và hai tuyến trên thận. Tuy nhiên í tai ngờ rằng việc tạo ra androgen lại được điều khiển từ tận trên não.

Vùng dưới đồi có tuyến tùng tạo ra chất LHRH, chất này tác động đến tuyến yên, làm cho tuyến yên tạo ra chất LH. Chất LH sẽ theo dòng máu đến tinh hoàn hoặc tuyến trên thận, kích thích tế bào của cơ quan này tạo ra androgen

Như vậy, việc tạo ra androgen diễn ra ở nhiều cơ quan theo kiểu truyền tín hiệu, do nhiều cơ quan đảm trách. Thuốc chống ung thư tiền liệt tuyến cũng theo các yếu tố trong dây truyền mà nó tác động.

• Thuốc đồng phân của LHRH:
Thuốc này có cấu trúc hóa học giống LHRH, sự hiện diện ở nồng độ cao của thuốc này trong máu làm cho tuyến tùng dừng tiết LHRH. Giảm nồng độ LHRH trong máu sẽ làm cho tinh hoàn giảm tiết androgen và vì vậy tế bào ung thư không còn bị kích thích phát triển bởi androgen nữa.
Nhóm thuốc này gồm leuprolid, goserelin và buserelin. Các thuốc này được bào chế dưới dạng tiêm vào cơ thể hoặc cấy dưới da.

• Thuốc đối vận LHRH:
LHRH là một nội tiết tố được tiết ra bởi tuyến tùng trong não. Chất này theo máu đến kích thích tuyến yên tiết ra LH.

Thuốc đối vận LHRH ngăn cản không cho LHRH gắn kết tế bào tại tuyến yên, do vậy tuyến yên không thể tăng tiết LH được. Degarelix là thuốc thuộc nhóm này.

• Thuốc kháng androgen:
Androgen được tinh hoàn tiết vào máu rồi theo dòng máu đến tiền liệt tuyến bám vào thụ thể và kích thích tế bào ung thư của tiền liệt tuyến phát triển. Thuốc kháng androgen cạnh tranh với androgen làm cho androgen không có cơ hội để bám vào tế bào ung thư của tiền liệt tuyến.